کاغذ و چاپ

بر فرض كه كاغذ از ميان برود يا دامنة كاربرد آن بسيار محدود شود، باز هم مفهوم كتاب به قوت خود باقي است؛ گو اينكه تغيير ابزارهاي نوشتن طي تاريخ، مفهوم كتاب کارت ویزیت را از بين نبرد. نكتة مهم درباره تحوّلات مربوط به بحث ما اين است كه در پنج قرن گذشته، نشر كتاب هميشه با چاپ مفهوم نشر با مفهوم چاپ در هم پيوسته بود، به حدي كه گاه چاپ را به معناي چاپ کارت ویزیت نشر به كار مي بردند؛ اما اكنون از دو مفهوم نشر چاپي و نشر غيرچاپي سخن به ميان مي آيد. تحوّلات اطلاعاتي و ارتباطي شرايطي ايجاد كرده است كه مي توان اثر منتشر كرد، اما از چاپ چاپ تراکت استفاده نكرد.